![]() |
![]() |
![]() |
WYTYCZNE TECHNICZNE | K-1.5 |
MAPA ZASADNICZA
OPRACOWANIE PIERWORYSU AUTOGRAMETRYCZNEGO
SYTUACJI I RZEŹBY TERENU
WYDANIE PIERWSZE
Warszawa 1981
Wytyczne opracowano w Okręgowym Przedsiębiorstwie Geodezyjno-Kartograficznym w Krakowie przez zespół w składzie :
Jan | Kuchta | |
Adam | Urban | |
konsultacja | Andrzej | Tokarczyk |
zgodnie z zaleceniami Biura Rozwoju Nauki i Techniki GUGiK reprezentowanym przez:
Stanisława Czarneckiego
i Edwarda Jarosińskiego
Warszawa, dnia 3 grudnia 1981 r.
GŁÓWNY URZĄD GEODEZJI I KARTOGRAFII ul. Jasna 2/4 skrytka pocztowa 145 tel. 26-42-21 00-950 WARSZAWA |
Nr TE.4.422/K-1.5/81
Zarządzeniem Nr 2 Prezesa Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii z dnia 9 lutego 1979 r. została wprowadzona do stosowania instrukcja "K-1 Mapa zasadnicza".
Przy sporządzaniu pierworysu mapy zasadniczej w zakresie sytuacji i rzeźby wykorzystywanego metodami graficzną i półanalityczną, przy użyci autografów zaleca się stosowanie wytycznych technicznych
"K-1.5 Mapa zasadnicza. Opracowanie pierworysu autogrametrycznego sytuacji i rzeźby terenu".
p.o. Dyrektor Biura Rozwoju Nauki i Techniki |
S P I S T R E Ś C I
STR. | |
7 | |
7 | |
8 | |
10 | |
11 | |
13 | |
17 | |
20 | |
23 | |
25 | |
28 | |
ZAŁĄCZNIKI | |
29 | |
33 | |
35 |
1. POSTANOWIENIA OGÓLNE
§ 1
2. MATERIAŁY I SPRZĘT
§ 2
Do stereofotogrametrycznego opracowania konieczne są następujące materiały:
1/ metryka mapy,
2/ dane wynikowe z operatu aerotriangulacji łącznie z obliczonymi elementami orientacji bezwzględnej,
3/ diapozytywy /negatywy/ zdjęć lotniczych,
4/ dane z kalibracji kamery,
5/ odbitki stykowe zdjęć lotniczych z punktami polowej i kameralnej osnowy fotogrametrycznej /punktami dostosowania/,
6/ uczytelnione powiększenia zdjęć lotniczych,
7/ dokumentacja pomiaru uzupełniającego,
8/ opisy topograficzne punktów osnowy,
9/x inne materiały do wykorzystania określone w warunkach technicznych roboty,
§ 3
Autogrametryczne opracowanie sytuacji i rzeźby należy wykonać:
1/ dla map w skali 1:500 i 1:1000 na autografach: Wild A-10, Wild A-8, Stereometrograph Zeiss lub innych tej samej klasy,
2/ dla map w skali 1:2000 i 1:5000 na autografach wyżej wymienionych oraz autografie Topocart firmy Zeiss lub innych tej samej klasy.
3. SPRAWDZENIE, REKTYFIKACJA I KONSERWACJA SPRZĘTU
§ 4
Sprawdzenie i konserwacja autografów powinna być wykonana codziennie przez obserwatora oraz okresowo przez konserwatora sprzętu.
§ 5
1/ włączenie autografu do sieci,
2/ sprawdzenie działania systemu alarmowego,
3/ wytarcie eterem szyn prowadzących mostek bazowy /w autografach Wilda /,
4/ oczyszczenie irchą i pędzelkiem układu optycznego narażonego na zakurzenie /odkryta obudowa/ oraz dezynfekcja okularów eterem
5/ naoliwienie miejsc codziennej konserwacji wyszczególnionych w fabrycznej instrukcji,
6/ sprawdzenie oświetlenia nośników zdjęć,
7/ oczyszczenie stołu koordynatografu,
8/ sprawdzenie płynności ruchów w kierunkach x, y, z w przypadku występowania ruchów martwych, przekraczających 0,02 mm dla skali 1:500, 1:1000 i 0,03 mm dla skali 1:2000, 1:5000 należy wezwać konserwatora,
9/ sprawdzenie przystawki do rejestracji współrzędnych /należy wykonać zgodnie z fabryczną instrukcją urządzenia rejestrującego/,
10/ sprawdzenie prawidłowości połączeń autografu z urządzeniami peryferyjnymi /w przypadku korzystania z nich/.
§ 6
Zrektyfikowany autograf powinien spełniać następujące warunki:
1/ odchylenie znaczka pomiarowego od linii siatek nie może być większe od 0,01 mm dla skali 1:500, 1:1000 i od 0,02 mm dla skali 1:2000, 1:5000,
2/ średni błąd wyznaczenia współrzędnych x, y w skali zdjęcia lotniczego nie może być większy od 0,01 mm dla opracowań w skali 1:500, 1:1000 oraz 0,02 mm dla opracowań w skali 1:2000, 1:5000,
3/ średni błąd wyznaczenia wysokości na modelu stereoskopowym z siatek rektyfikacyjnych nie może być większy od 0,06% wysokości fotografowania dla map o skali 1:500, 1:1000 oraz 0,10% dla map w skali 1:2000, 1:5000,
4/ resztkowa paralaksa poprzeczna nie może być większa od 1/3 obserwowanej średnicy znaczka pomiarowego,
5/ nieprostopadłość ramion koordynatografu nie może być większa od 0,05 mm na długości 1 metra.
§ 7
1/ raz na 1-3 miesiące w zależności od stanu sprzętu i profilu prac,
2/ przy zmianie profilu prac,
3/ po konserwacji okresowej i awaryjnej.
4. PRACE PRZYGOTOWAWCZE
§ 8
Pierworys mapy zasadniczej sporządza się na arkuszach:
§ 9
1/ narożniki ramek sekcyjnych,
2/ decymetrową siatkę kwadratów,
3/ punkty osnowy geodezyjnej i fotogrametrycznej wyszczególnione w metryce mapy,
4/ punkty sytuacyjne posiadające współrzędne.
5. ORIENTACJA WZAJEMNA ZDJĘĆ I BEZWZGLĘDNA MODELU
§ 10
Orientację wzajemną zdjęć oraz bezwzględną modelu należy wykonać w następujący sposób:
1/ leżeć w pasach potrójnego pokrycia w narożnikach modelu, lecz nie bliżej niż 1 cm od jego brzegu. Dopuszcza się inne rozmieszczenie punktów dostosowania, jeśli zostanie spełniony warunek, że obszar opracowania będzie znajdował się wewnątrz wieloboku określonego przez te punkty,
2/ być tak wybrane, aby pozwalały na jednoznaczne postawienie znaczka pomiarowego na modelu stereoskopowym na powierzchni terenu.
1/ szczątkowa paralaksa poprzeczna w obrębie użytecznej powierzchni stereogramu nie była większa od 1/3 obserwowanej średnicy znaczka pomiarowego,
2/ odchyłki poziome na sygnalizowanych punktach poziomej osnowy fotogrametrycznej /polowej i kameralnej/ były mniejsze od 0,2 mm w skali mapy, lub mniejsze od 0,3 mm na fotopunktach naturalnych,
3/ analiza kierunku i długości wektorów odchyłek poziomych wskazywała, że nie ma możliwości poprawienia orientacji bezwzględnej modelu,
4/ odchyłki wysokościowe na poszczególnych punktach wysokościowej osnowy fotogrametrycznej /polowej i kameralnej/ nie były większe dla opracowania sytuacyjnego map w skali:
- 1:500 od 0,5 m
- 1:1000 od 1,0 m
- 1:5000 od 2,0 m
- 1;2000 od 1,0 m
- 1:5000 od 2,0 m
5/ odchyłki wysokościowe na poszczególnych punktach wysokościowej osnowy fotogrametrycznaj /polowej i kameralnej/ nie były większe dla opracowania wysokościowego map w skali:
- 1:500 od 0,1 m
- 1:1000 od 0,2 m
- 1:2000 od 0,35 m
- 1:5000 od 0,5 m
6/ odchyłki należy wpisać do metryki stereogramu /załącznik Nr 2/ przy czym:
- odchyłki poziome kolorem czarnym ze wskazaniem kierunku odchyłki,
- odchyłki wysokościowe kolorem zielonym.
6. OPRACOWANIE SYTUACJI NA AUTOGRAFIE
§ 11
Opracowanie sytuacji na autografie należy przeprowadzać w oparciu o uczytelnione w terenie powiększenia zdjęć lotniczych zgodnie z niżej podanymi zaleceniami
§ 12
W przypadku opracowań numeryczno-graficznych należy:
1/ zarejestrować numery i współrzędne punktów osnowy fotogrametrycznej w układzie roboczym autografu,
2/ ustawić znaczek pomiarowy autografu na punkcie, którego współrzędne mamy określić rejestrując jego numer, współrzędne w układzie roboczym autografu, nakłuć obserwowany punkt na pierworysie /czynności opisane w punktach 1 i 2 należy wykonać dwukrotnie/,
3/ za pomocą wzorów transformacyjnych obliczyć współrzędne x, y wyznaczonych punktów w układzie mapy. Czynność tą można wykonać na maszynach elektronicznych, lub kalkulatorach wg załącznika Nr 3.
§ 13
Jako K-punkty mogą być obierane szczegóły, których błąd identyfikacji /dwukrotna obserwacja na modelu/ jest mniejszy od 0,1 mm w skali mapy. Współrzędne K-punktów powinny być wyznaczone analitycznie.
§ 14
W trakcie opracowywania sytuacji na autografie należy sprawdzić wszystkie miary i długości linii pomiarowych opartych na punktach osnowy fotogrametrycznej, których wielkości są wpisane na powiększeniach zdjęć lub na szkicu polowym.
§ 15
Treść sytuacyjną pierworysu mapy skartowaną autogrametrycznie należy wykreślić czarnym ołówkiem, zgodnie ze znakami instrukcji K-1.
§ 16
W przypadku uprzednio skartowanych szczegółów terenowych na mapie należy je skontrolować przez sprawdzenie ich położenia z opracowaniem autogrametrycznym.
Różnice położenia kontrolowanych punktów nie powinny być większe od 0,3 mm dla szczegółów sytuacyjnych I grupy i 0,6 mm dla szczegółów sytuacyjnych pozostałych.
§ 17
Po zakończeniu opracowania stereogramu należy sprawdzić:
1/ orientację bezwzględną stereogramu
2/ pierworys opracowania autogrametrycznego z uczytelnieniami pod względem opracowanej treści,
3/ pierworys opracowania autogrametrycznego pod względem form tzn.
- sprawdzić dokładność łączenia nakłutych punktów,
- prawidłowość zastosowanych znaków,
- czystość i estetykę wykonania.
§ 18
Niewidoczne elementy sytuacji lub niezgodności z odczytaniem należy oznaczyć /dermatografem/ na odczytanych powiększeniach zdjęć lotniczych, numerując kolejno uwagi. Odpowiednią legendę umieścić na odwrocie w/w powiększeń.
§ 19
1/ między obszarami opracowanymi z poszczególnych stereogramów,
2/ z obszarami skartowanymi wcześniej,
3/ z obszarami skartowanymi inna metodą.
§ 20
1/ niezgodności między kartowaniem na autografie a szkicami polowymi,
2/ niezgodności pomiędzy uczytelnieniem a modelem na autografie,
3/ zauważonych braków i niejasności w uczytelnieniu,
4/ szczegółów niewidocznych na modelu, a uczytelnionych na powiększeniach kolorem czerwonym,
5/ niezgodności w stosowaniu znaków,
6/ opracowania rzeźby terenu,
7/ innych uwag.
§ 21
Po zakończeniu opracowania na autografie należy dokonać wpisu do metryki mapy.
7. OPRACOWANIE RZEŹBY TERENU NA AUTOGRAFIE
§ 22
- 1 : 500 0,05 m
- 1 : 1000 0,09 m
- 1 : 2000 0,18 m
- 1 : 5000 0,40 m
- 1:500 1 cm/km
- 1:1000 3 cm/km
- 1:2000 10 cm/km
- 1:5000 10 cm/km
§ 23
Pierworys rzeźby terenu należy wpasować na stole koordynatografu tak, aby odchyłki poziome na punktach dostosowania nie przekraczały wartości 0,3 mm.
§ 24
1/ przy pomocy warstwic w połączeniu ze znakami umownymi, oraz przez opisanie wysokości charakterystycznych punktów terenu,
2/ przez opisanie wysokości terenu w ustalonych miejscach.
- 1:500 0,5 m /lub 1 m dla terenów górzystych/
- 1:1000 1 m
- 1:2000 2,5 m
- 1:5000 5 m
§ 25
§ 26
Rzędne wysokości pikiet należy odczytać na autografie i wpisać na pierworys z dokładnością 0,1 m.
§ 27
Średni błąd wysokości warstwic powinien być mniejszy od:
1/ 1/3 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu do 2o,
2/ 2/3 zasadniczego cięcie warstwicowego dla terenów o nachyleniu 2o do 6o,
3/ 1 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów u nachyleniu powyżej 6o.
§ 28
1/ zgodność warstwic z pikietami,
2/ współkształtność warstwic,
3/ prawidłowy przebieg warstwic.
1/ pomiędzy stereogramami,
2/ pomiędzy sąsiednimi pierworysami,
3/ pomiędzy opracowaniem autogrametrycznym i opracowaniem bezpośrednim.
8. KARTOWANIE SYTUACJI I RZEŹBY
§ 29
1/ uzupełnienia rysunku autogrametrycznego opracowania szczegółów sytuacyjnych,
2/ skartowania wyników pomiaru uzupełniajacego.
§ 30
Kartowanie należy przeprowadzić bezpośrednio na pierworysie stosując:
1/ dla pomiarów wykonanych metodą ortogonalną:
- nanośnik ortogonalny,
- cyrkiel, podziałka transwersalna,
2/ dla pomiarów wykonanych metodą biegunową:
- nanośnik biegunowy,
- koordynatograf /gdy wcześniej wykonano obliczenie współrzędnych/,
- przeniesienie sytuacji z krążków "Karti" jeśli stosowano tę metodę pomiarów.
§ 31
W trakcie kartowania pomiarów uzupełniających należy sprawdzić miary kontrolne /długości czołówek, długości linii pomiarowych/, które powinny się zgadzać z dokładnością 0,4 mm.
§ 32
Linie pomocnicze i konstrukcyjne nie stanowiące treści mapy należy usunąć, a ostatecznie skartowany szczegół sytuacyjny przedstawić w znakach zgodnie z instrukcją K-1.
§ 33
Wszelkie niezgodności wprowadza kartujący na "Arkusz uzupełnień polowych", który po podpisaniu powinien być przekazany wraz z reprodukcją pierworysu do kontroli w terenie.
§ 34
W zakres kartograficznego opracowania rzeźby terenu wchodzą następujące czynności:
§ 35
1/ szczytów wyróżniających się wzniesień i odosobnionych pagórków,
2/ najwyższych punktów działów wodnych i przełęczy,
3/ najniższych punktów dolin, dołów, parowów, wąwozów, żlebów, rzędnych dna rowów w odstępach około 10 cm w skali mapy,
4/ rzędnych wysokości osi dróg urządzonych w odstępach około 10 cm w skali mapy.
1/ punktów charakterystycznych takich form terenowych jak:
nasypy, wykopy, skarpy, rowy,
2/ punktów związanych z zagospodarowaniem terenu jak:
drogi, wiadukty, urządzenia hydrotechniczne.
§ 36
Po kartograficznym opracowaniu pierworysu sytuacyjnego i wysokościowego należy uzgodnić rysunek sytuacji i rzeźby terenu na stykach:
1/ ramek sąsiednich pierworysów w obrębie opracowywanego obiektu,
2/ obszarów opracowanych w różnych okresach czasu,
3/ obszarów opracowanych różnymi metodami.
Uzgodnienie styków należy dokumentować w metryce mapy.
§ 37
Należy uzgodnić nazwy i opisy przedmiotów sytuacyjnych oraz sporządzić kalkę styków wykonując odrys całej treści mapy w pasie 2 cm przylegającym do ramek arkuszy.
§ 38
Maksymalne różnice położenia elementów sytuacji i rzeźby na stykach nie mogą przekroczyć podwójnej wartości błędu średniego położenia odpowiednich elementów treści mapy. Różnice dopuszczalne eliminuje się przyjmując za położenie właściwe, położenie średnie. Różnice niedopuszczalne, są błędami i należy je zaznaczyć na arkuszu uzupełnień polowych, a następnie wyjaśnić i wyeliminować. Zakończenie etapu "Kartowanie sytuacji i rzeźby" należy wpisać do metryki mapy.
9. POLOWE UZUPEŁNIENIE PIERWORYSU
§ 39
1/ porównać treść pierworysu z terenem,
2/ wykonać wszelkie niezbędne pomiary wynikające ze zmian od czasu wykonania pomiarów uzupełniających i uczytelnienia zdjęć, do wykonania polowego sprawdzenia pierworysu,
3/wykonać wszelkie niezbędne pomiary i czynności potrzebne do wyjaśnienia uwag zawartych w arkuszu uzupełnień polowych i podpisem stwierdzić wyjaśnienie tych uwag.
§ 40
Pomiary polowe należy wykonać według Instrukcji G-4 i "Wytycznych technicznych - Uczytelnienie fotogrametryczne zdjęć lotniczych".
Rozdział V Pomiary uzupełniające.
§ 41
Na reprodukcji pierworysu /odbitka ozalidowa lub dyfuzyjna/ należy wykreślić kolorem czerwonym:
1/ wszelkie zmiany i niezgodności w treści mapy,
2/ przebieg i oznaczenie linii pomiarowych /linią przerywaną/,
3/ przy niewielkiej ilości zmian - wyniki pomiaru polowego,
4/ przy dużej ilości zmian - numer szkicu polowego w kółku o średnicy 10 mm.
§ 42
Materiały końcowe polowego sprawdzenia pierworysów są:
1/ arkusz uzupełnień polowych z wyjaśnieniami, uwagami,
2/ reprodukcja pierworysu z wkreślonymi elementami zgodnie z § 41,
3/ szkice polowe pomiaru ortogonalnego,
4/ szkice polowe i dzienniki pomiaru biegunowego,
5/ szkice polowe i dzienniki pomiaru tachimetrycznego.
§ 43
Data polowego sprawdzenia pierworysu jest datą aktualności opracowanej mapy.
§ 44
Po skartowaniu wyników polowego sprawdzenia pierworysu i wyeliminowaniu usterek wynikających z arkusza uzupełnień polowych, pierworys należy wykreślić tuszem zgodnie z wzorami znaków zawartymi w instrukcji K-1.
10. SPRAWDZENIE KARTOMETRYCZNOŚCI PIERWORYSÓW
§ 45
Celem sprawdzenia dokładności opracowania sytuacyjnego należy na wybranych, bogatych w sytuację arkuszach, określić przy pomocy pomiaru bezpośredniego położenia szczegółów terenowych I grupy dokładnościowej, obliczyć ich współrzędne, a następnie porównać je ze współrzędnymi określonymi przy pomocy koordynatografu z pierworysów map.
§ 46
Sytuacyjne pomiary kontrolne należy dokonać w oparciu o punkty osnowy szczegółowej, których średni błąd jest mniejszy lub równy:
- 0,1 mm w skali mapy dla map 1:1000, 1:2000, 1:5000,
- 0,2 mm w skali mapy dla mapy 1:500.
§ 47
§ 48
gdzie:
przy czym:
xp, yP - współrzędne odczytane z pierworysu
xg, yg - współrzędne określone z pomiaru bezpośredniego
n - liczba punktów kontrolowanych.
§ 49
Średni błąd położenia szczegółów terenowych I grupy dokładnościowej /w skali mapy/ nie powinien przekraczać 0,4 mm dla skali mapy 1:500 i 0,3 mm dla pozostałych skal.
§ 50
§ 51
Wysokościowe pomiary kontrolne należy dowiązać do punktów geodezyjnej osnowy wysokościowej o dokładności nie mniejszej niż 50 mm/km.
§ 52
§ 53
Dla każdego sprawdzonego arkusza określić osobno średni błąd wyznaczenia wysokości terenowych punktów charakterystycznych według wzoru:
gdzie:
Δh - różnica między rzędnymi wysokości punktów odczytanymi z pierworysu mapy, a rzędnymi wysokości z pomiaru kontrolnego,
n - liczba punktów kontrolnych.
§ 54
11. KOMPLETOWANIE OPERATU
§ 55
Materiały powstałe z opracowania mapy zasadniczej metodą autogrametryczną należy skompletować według podanych niżej zasad:
1/ materiały wyjściowe,
2/ obliczenie przecięcia z ramką sekcyjną,
3/ kalki uzgodnienia styków,
4/ arkusze uzupełnień polowych,
5/ wyniki liczbowe sprawdzenia pierworysów,
6/ niewykorzystane materiały fotogrametryczne,
7/ metryki stereogramów,
8/ obliczenie skurczu negatywów lub diapozytywów,
9/ materiały kontroli,
10/ uczytelnione powiększenia zdjęć lotniczych,
11/ opis - sprawozdanie techniczne.
1/ materiały polowe dostarczone dla autogrametrycznego opracowania pierworysów,
2/ pierworysy sytuacji i rzeźby terenu,
3/ metryki map,
4/ dokumentacja dotycząca rozgraniczenia oraz pomiarów do ewidencji gruntów.
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik Nr 1
/do § 10 pkt.2/
Pomiar i obliczanie skurczu negatywów lub diapozytywów.
1/ jeśli do opracowania są wykorzystane zdjęcia z jednego nalotu, to należy wybrać co dziesiąte zdjęcie z każdego szeregu,
2/ gdy szereg składa się z kilku odcinków, to każdy z nich należy traktować jak oddzielny szereg,
3/ jeśli ilość zdjęć w szeregu nie przekracza 15, należy wybrać pierwsze i ostatnie zdjęcie,
4/ gdy opracowaniu podlega tylko jedna sekcja należy wybrać jedno zdjęcie z szeregu.
1/ ułożyć zdjęcie na stole koordynatografu, doprowadzając do równoległości jednego z odcinków łączących znaczki tłowe z dowolną osią koordynatografu,
2/ ustawić lupkę koordynatografu na znaczek tłowy i odczytać współrzędne x, y. Czynność tę należy wykonać dwukrotnie a wyniki wpisać do formularza z dokładnością zapisu 0,01 mm,
3/ Różnica odległości dla odcinków równoległych nie może być większa od 0,07 mm,
4/ dla badanego zdjęcia określa się średnią wartość skurczu podłużnego Sp, poprzecznego Sg i nieregularnego /Sp-Sg/
5/ jeśli wartość skurczu nieregularnego jest większa od 0,16 mm należy pomierzyć skurcz na wszystkich zdjęciach szeregu,
6/ zdjęcia, na których skurcz nieregularny jest większy od 0,16 mm nie nadają się do opracowania autogrametrycznego.
gdzie:
C'k - skorygowana wartość stałej kamery
Ck - stała kamery podana z kalibracji
l' - średnia odległość między sąsiednimi znaczkami tłowymi
l - odległość między znaczkami tłowymi podana w kalibracji kamery.
Jeśli aerotriangulacja była wykonana na stekometrze można z obserwacji znaków tłowych obliczyć wszystkie potrzebne wartości zawarte w formularzu pod warunkiem, że:
1/ do aerotriangulacji użyto tych samych diapozytywów /negatywów/ co do autogrametrycznego opracowania mapy zasadniczej,
2/ diapozytywy /negatywy/ przechowywano w niezmieniających się warunkach klimatycznych /wilgotność, temperatura/.
Załącznik Nr 2
(do § 10 p. 7,6)
Metryka stereogramu
Załącznik Nr 3
(do § 12 p. 3)
Model numeryczny
![]() |
![]() |
![]() |